کتاب تشریح اخلاطی: گونه‌شناسی علم تشریح در طب اخلاطی در قیاس با پزشکی مدرن
رضا غلامی
آنگونه که از نام آن هم پیداست، به مقایسه‌ی آناتومی بدن انسان در طب اخلاطی و پزشکی مدرن پرداخته است. مبنای پژوهش حاضر، رساله‌ی تشریح‌الابدان منصور بن محمد بن احمد شیرازی (قرن ۸ و ۹ق.)، طبیب عصر تیموری است. همان رساله‌ای که با نام رساله‌ی تشریح منصوری نیز شناخته شده و بدلیل آنکه نخستین رساله‌ی مستقل تصویری از آناتومی بدن انسان بشمار می‌آید، معروفیتی جهانی دارد.
کتاب در یک مقدمه، چهار فصل و یک نتیجه‌گیری بنگارش درآمده است. در مقدمه، به پیشینه‌ی تصاویر و تقدم آنها در برخی از نسخ خطی ذخیره خوارزمشاهی جرجانی (قرن ۵ و ۶ق.) نسبت به رساله‌ی تشریح منصوری اشاره شده است. فصل یکم، به بخشی از مباحث تشریحی جالینوس (۲۰۰-۱۲۹م.) بعنوان منبع اصلی شیرازی در تالیف متن و تصویر نگاره‌های رساله‌ی تشریح منصوری می‌پردازد. فصل دوم، بخشی از نظریه‌ی اصلی کتاب را توضیح می‌دهد: اینکه مبنای مشاهداتی مبتنی بر نظریه‌ی اخلاطی در طب اخلاطی، به ایجاد گونه‌ای خاص از علم تشریح انجامیده که در این کتاب، تشریح اخلاطی نامیده شده است، فصول سوم و چهارم هم به ترتیب، به متن و نگاره‌های این رساله و مقایسه‌ی آنها با داده‌های آناتومی مدرن از مشاهدات خود از بدن می‌پردازد. مبحث نتیجه‌گیری نیز نظریه‌ی اصلی کتاب را ارایه کرده است: اینکه مبنای اخلاطی در مشاهده‌ی طبیب اخلاطی از اعضای بدن، گونه‌ای از علم تشریح را آفریده که با علم آناتومی مدرن متفاوت است؛ چرا که مبنای آناتومی مدرن نیز متفاوت است و بر نظریه‌ی سلولی و محوریت بافت‌شناسانه از اعضای بدن تکیه دارد.
این کتاب توسط رضا غلامی، فارغ‌التحصیل رشته‌ی تاریخ علم دوره‌ی اسلامی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی تالیف شده است. چاپ آن هم توسط انتشارات سفیر اردهال تهران، در تیراژ ۵۵۰ نسخه و با کیفیت کاملاً رنگی انجام گرفته است.
[۱۲:۴۵ PM, 8/28/2022] Alireza Monajemi:
