تکنولوژی­های پزشکی چگونه تجربۀ «ناخوشی» را در ما شکل می­ دهند

تکنولوژی‌‌های پزشکی نه تنها بر نحوۀ مواجهۀ پزشکان با بیماران و درمان آنها، بلکه بر نحوۀ درک پزشکان از ناخوشی‌ها و ناراحتی­ها نیز تأثیر می‌گذارند. این امر در مورد خود بیماران نیز صادق است: تکنولوژی‌های جدید بر نحوۀ تفکر و درک بیماران از وضعیت سلامت خود تأثیر می­گذارند. علاوه بر این، تأثیرات تکنولوژی‌‌های پزشکی محدود به آنچه در بیمارستان‌ها یا مراکز خدمات بهداشتی رخ می‌دهد نیست، بلکه این تأثیرات همچنین نتیجۀ نحوۀ انتشار اطلاعات در مورد امکان­های جدید تشخیصی و درمانی از طریق رسانه‌های سنتی و اجتماعی و همچنین فروش و استفادۀ آنها بر مبنای مصرف­کنندۀ مستقیم (تست­های تشخیصی) است.

البته درک غالب از تکنولوژی‌ پزشکی همان تکنولوژی‌های تشخیصی و درمانی است. یکی از شیوه‌هایی که تکنولوژی‌‌های درمانی می­تواند بر تجربه­های ناخوشی تأثیر بگذارد، تسکین یا حذف علائم بیماری است. با این حال، همانطور که خواهیم دید، روش­هایی که تکنولوژی‌ها می­توانند تجربه­های ناخوشی را تغییر دهند بسیار عمیق­تر از این هستند.

می­دانیم که تکنولوژی‌ بر نحوۀ تعریف و تشخیص بیماری­ها تأثیر می­گذارد. اما در اینجا استدلال خواهیم کرد که تکنولوژی‌ نه تنها بر نحوه تشخیص/تعیین بیماری­ها، بلکه بر نحوۀ تجربۀ ما از ناخوشی و سلامت نیز تأثیر می­گذارد. تکنولوژی‌‌های پزشکی زمانی که کانون توجه و الگوهایی را برای خودآگاهیِ (self-understanding) افراد فراهم می‌کنند، می‌توانند تجربه­ های ناخوشی را به انحاء مختلف شکل دهند.

«ناخوشی» تجربۀ اولیه و اساسیِ انسانی است و مانند سایر امور انسانی، می­تواند تحت تأثیر مداخلات تکنولوژی قرار گیرد. همانطور که در جدول زیر مشاهده می­کنید، ناخوشی (illness) با بیماری (disease) متفاوت است، زیرا «ناخوشی» بر منظرِ اول­ شخص از رنج جسمی متکی است؛ در مقابل، «بیماری» منظرِ سوم شخص است که بدن را به عنوان یک ارگانیسم بیولوژیکی مورد بررسی قرار می­دهد. در چنین درک پدیدارشناختی، فرد مبتلا به درد، ناخوشی را از طریق بدن زیستۀ (lived bodily) خود تجربه می‌کند، برخلاف بدن فیزیولوژیکی که با علم و تکنولوژی‌های پزشکی مورد مطالعه قرار می­گیرد. بر این اساس، هدف این مطالعه بررسی نحوۀ شکل‌دهی ناخوشی بدست تکنولوژی است، یعنی اینکه چگونه تجربه­های ما از بدن ما با استفاده از تکنولوژی‌های پزشکی شکل می‌گیرد. با مطالعۀ مجموعه‌ای از مثال‌ها، ما یک گونه‌شناسی از نحوۀ شکل‌دهی تجربۀ ناخوشی توسط تکنولوژی مطرح کرده‌ایم. سپس از این گونه‌شناسی (typology) برای تأمل در پدیدارشناسی تکنولوژیِ پزشکی و سلامت استفاده می‌کنیم.

منبع:

این نوشتار خلاصه­ ای است از مقالۀ زیر:

How medical technologies shape the experience of illness, Bjørn Hofmann & Fredrik Svenaeus

ʼبدن زیسته (lived body)ʻ- تعبیر هوسرل- بدنی از چشم­انداز اول ­شخص است؛ بدنی که از درون تجربه می­شود، در مقابل ʼبدن فیزیولوژیکیʻ که از بیرون و از منظر سوم ­شخص بررسی می­شود.

محسن خادمی دانشجوی دکتری فلسفه علم پژوهشگاه علوم انسانی