تمرکز اصلی در پزشکی رسیدن به تصمیم درباره مناسب‌ترین اقدام برای کاستن از رنج بیمار است که شامل چهار قسمت می‌باشد: تشخیص، پیش‌آگهی، درمان و پیشگیری. البتّه باید توجّه داشت همانطور که دانش بالینی را نمی‌توان از تصمیم‌گیری‌های بالینی جدا کرد، مواجهه بالینی را نیز نمی‌توان از سایر مراحل رسیدن به تصمیم بالینی متمایز کرد، زیرا در مواجهه بالینی هر پاسخی به پرسش‌‌های پزشک بر روی تصمیم و استدلال او تأثیر مهمّی دارد و پزشک در طی مواجهه بالینی قدم به قدم به تشخیص و تصمیم نزدیکتر می‌شود.
پیش‌آگهی
پیش‌آگهی یا پروگنوز در پزشکی یعنی پیش‌بینی کردن وضعیّت آینده بیمار. معمولاً به نظر می‌رسد در پزشکی تشخیص مهمتر از پیش‌آگهی باشد. امّا در پزشکی قبل از قرن هجدهم و قبل از اینکه پزشکی از ظهور علوم طبیعی بهره‌مند شود و به‌تدریج از روش‌شناسی آن علوم استفاده کند، پیش‌آگهی مرکز اصلی توجّه نظری و عملی پزشکان در پزشکی بالینی بود. با پیشرفت ابزارها و تکنیک‌های تشخیصی مثل گوشی پزشکی[۱]، تب‌سنج، میکروسکوپ و شیمی بالینی بود که در سال‌های ۱۷۵۰ تا ۱۸۵۰ تشخیص کم‌کم جای پیش‌آگهی را گرفت.
پزشکی بالینی نهادی برای مداخله در زندگی بیماران به‌طور خاص و زندگی انسان‌ها به‌طور کلّی است. وظیفه آن، مداخله به‌منظور جلوگیری از آسیب‌های کشنده است.
در نگاه اوّل به نظر می‌رسد که اعمال پزشکی بالینی با تشخیص پیش می‌رود. امّا این نگاه اجمالی گمراه‌کننده است. مّا اگر با دقت به پزشکی بالینی مدرن نگاه کنیم هنوز هم تفوق پیش‌آگهی بر تشخیص را درخواهیم یافت.
علیرغم گرایش تشخیص‌گرای عمل بالینی، مبنای این عمل پیش‌آگهی است با این منطق که هیچ پزشک معقولی کنش تشخیصی یا درمانی الف را بدون توجّه به منافع و هزینه‌های آن انجام نخواهد دارد. مثلاً فرض کنید عمل الف استفاده از دارویی خاص باشد، وقتی پزشک می‌داند یا تصور می‌کند که این دارو بیش از آنکه به این بیمار فایده برساند به او آسیب خواهد زد، از آن استفاده نخواهد کرد. البتّه تعداد کمی از پزشکان به این اصل ساده و مبنایی تصمیم‌گیری پزشکی، به‌صورت آگاهانه توجّه می‌کنند. این اصل دو پیش‌آگهی را درباره بیمار لازم می‌داند: اوّل دوره طبیعی شرایط سلامت او درصورتی‌که الف انجام نشود و دوم شرایط سلامت بیمار درصورتی‌که عمل الف انجام شود. نتیجه این پرسش که چنین عملی انجام شود یا خیر یک عمل تشخیصی یا درمانی خواهد بود که ملاحظات پیش‌آگهی را مورد توجّه قرار داده است؛ یعنی اهداف تصمیم‌گیری در چینش بالینی با توجّه به پیش‌آگهی که شرایط سلامت بیمار را مقایسه می‌کند تغییر می‌کند.
برای اینکه یک پیش‌آگهی با پیش‌گویی متمایز باشد حتماً باید از روش‌ها و معیارهای صریح که برای گفتگوها و تحلیل‌های بالینی فراهم شده پیروی نمود. این روش‌ها و معیارها مانند امر تشخیص، مبتنی بر دانش و روش‌هایی هستند که توسط جامعه علمی تولید و تأیید شده‌اند. روشن است که پیش‌آگهی طبیعتی غیرقطعی دارد خصوصاً به خاطر آنکه خود دانش پزشکی که برای استنباط آن پیش‌آگهی‌ها از آنها استفاده می‌شود غیرقطعی است. پیش‌آگهی‌ها نیز وابسته به متن، خصوصاً به پایگاه دانش و روش استدلالی که بر روی آن پایگاه دانش استفاده می‌شوند هستند و نیز مانند تشخیص، کنش زبانی و کنش اجتماعی محسوب می‌شوند که پزشک یا پیش‌آگهی‌دهنده را تبدیل به یک عامل اجتماعی می‌کند.
[۱] Stethoscope
* دانش آموخته دکترای فلسفه علم و تکنولوژی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی