به گزارش خبرنگار مهر، نشست تخصصی جایگاه مغفول بیمارستان در تاریخ‌نگاری پزشکی به همت پژوهشکده تاریخ و فلسفۀ علم پژوهشگاه علوم‌انسانی با سخنرانی غلامحسین مقدم حیدری، علیرضا منجمی، حمیدرضا نمازی و امین متولیان در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد.
رویکردی تحلیلی به تاریخ بیمارستان از دارالفنون تاکنون
در ادامه این نشست حمیدرضا نمازی، استادیار اخلاق پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران در سخنان خود با عنوان تأملی بر تاریخ نهاد درمان در ایران از دارالفنون تاکنون مروری تاریخی بر شکل‌گیری نهادهای درمان مراقبت در ایران معاصر داشت.
وی با ذکر این نکته که قصد دارد تا با رویکردی تحلیلی به تاریخ بیمارستان از دارالفنون به بعد بپردازد، تاریخ بیمارستان را موضوعی مهم برای گونه‌ای از تاریخ‌نگاری که آن را تاریخ‌نگاری معطوف به آینده می‌نامند دانست که اخیراً موردتوجه قرارگرفته است.
نمازی با انتقاد از روندهای آینده‌نگاری که بیشتر معطوف به داده‌های کمی و آماری است غفلت از تاریخ را از نقاط ضعف این رویکردها برشمرد.
استاد دانشگاه تهران با ذکر این مطلب که نخستین گام‌ها برای تأسیس بیمارستان در ایران برمی‌گردد به تشکیل شعب طب و داروسازی ذیل مدرسه نظامیه افزود: به همین دلیل بسیاری از پزشکان ما تا دهه ۴۰ و ۵۰ نظامی بوده‌اند و دواخانه‌های نظامی قبل از بیمارستان‌ها توسعه پیداکرده‌اند. تقریباً شش سال بعد از دارالفنون، پولاک پیشنهاد ساخت بیمارستان را در حوالی ۱۲۳۰ می‌دهد که شکل اولیه آن در قالب باغ-بیمارستان بوده است. برای مثال همین بیمارستان رازی فعلی ابتدائاً در باغ محتشم اسفندیاری بنا شد یا بیمارستان پانصد تخت خوابی و بعدها هزار تختخوابی، در بخشی از باغ‌های جلالیه. رئیس موزه تاریخ علوم پزشکی ایران افزود که ما در تاریخ معاصر و در تاریخ مریض‌خانه‌ها با مسئله بحران مدیریت در بیمارستان‌ها مواجه هستیم. این بحران‌ها بیشتر نشان‌دهنده شکایت فرنگی‌ها از نحوه مدیریت ایرانی‌ها و هم‌چنین دیگر فرنگی‌هاست. ناصرالدین‌شاه در نخستین سفر خود میرزا حسین‌خان سپهسالار را نیز به فرنگ می‌برد. در آنجا که با بیمارستان مواجه می‌شود نخستین سه‌گانه مسجد، مدرسه و بیمارستان در ایران شکل می‌گیرد که بعدها همین بیمارستان سپهسالار است که به مریض‌خانه دولتی معروف شده و ناظم‌الاطباء و میرزامحمدخان دکتر در آنجا مشغول هستند.
وی در ادامه بیان کرد: یکی دیگر از نکات قابل‌توجه، بیمارستان‌سازی فرنگی‌ها در ایران است که شاید بیمارستان آمریکایی‌ها که به ینگه‌دنیایی هم معروف شد یکی از آنها باشد و هم‌چنین بیمارستان شوروی‌ها. بیمارستان آمریکایی‌ها که در ایران چهار شعبه در مشهد، همدان، تهران و کرمانشاه داشت نقشی کاملاً سیاسی ایفا می‌کرد و حضور سیاسی اجتماعی داشت. نخستین زن پزشک یعنی خانم ماری اسمیت در این بیمارستان حضور داشت که خود موجب تحولاتی فرهنگی اجتماعی در حوزه زنان بود. بیمارستان شوروی‌ها یا همان روس‌ها، اما بیشتر بر طب مکمل تمرکز داشت. فرانسوی‌ها بیشتر به دنبال مراکز سرپایی یا همان پلی‌کلنیک‌ها بودند. از منظر اجتماعی همواره ما با دوگانه رد و قبول یا عشق و نفرت در مواجهه مردم ایران با بیمارستان مواجه هستیم. بیمارستان‌ها غالباً نقش سیاسی به خود گرفتند تا جایی که سفرای کشورهای فرنگی در تعیین رئیس بیمارستان یا نحوه مدیریت آن دخالت می‌کردند چراکه ادعا داشتند هزینه‌های بیمارستان را تأمین می‌نمایند. البته در کنار این، بیمارستان در جنبش‌های سیاسی مانند نهضت مشروطه نیز نقش‌آفرین بوده که برای مثال به نقش امیراعلم و تأسیس بیمارستان نسوان توسط او در سال ۱۲۹۶ می‌توان اشاره کرد.
این عضو هیئت‌علمی در بخش پایانی سخنان خود به تاریخ شکل‌گیری و توسعه بیمارستان‌های بلدیه و مراکز مانند نوانخانه و غیره اشاره کرد.
منبع mehrnews.com/x36CfH
تصویر: بیمارستان عیسی ابن مریم اصفهان