مقدمه ای بر رازوارگی سلامت

سلامت، در سکوت و بی‌سروصدا برای ما رخ می‌دهد. موهبتی است که ما دریافت می‌کنیم و باید با کمال سپاس آن را عزیز بداریم و بپرورانیم و از آسیب حفظ کنیم.

هانس گئورگ گادامر

چنان که می‌دانید هرمنوتیک، هنر تفسیر، تلاش برای یافتن یا کشف معنا، بیان و رخدادهاست. تمرکز بر معنا، گاهی این فرض را تقویت می‌کند که هرمنوتیک فعالیتی کاملا ذهنی و شناختی است و از حوزۀ احساسات یا تأثیرات جسمی به دور است. این فرض شاید در برخی نمونه‌ها صادق باشد، اما به عنوان قاعده‌ای کلی نادرست است. این واقعیت را می‌توان به وضوح دربارۀ یکی از متخصصان پیشگام در آن، یعنی هانس گئورگ گادامر مشاهده کرد. گادامر مانند مربی‌اش، مارتین هایدگر، هرمنوتیک را همراه با پدیدارشناسی مدرن، همچون عصیان در مقابل ثنویت دکارتی ذهن و ماده، بصیرت مبتنی بر شناخت درونی و جهان بیرون- جامعه و طبیعت- می‌دانست. فلسفه هرمنوتیک وی، بدون تقلیل ذهن یا معنا به فرآیندهای فیزیکی یا عصب‌تنی، بر ارتباط نزدیک میان فهم و تجربۀ عملی عینی، از جملۀ تجربۀ انباشته از درگیری‌مان در طبیعت درون و برون تأکید می‌کند.

در هرمنوتیک گادامر، این درگیری با دردی جسمانی برجسته شد یا محل تأکید قرار گرفت: درد فلج اطفال که از کودکی همراهش بود. او این بیماری را با بردبرای تحمل کرد و هرگز اجازه نداد معلولیت مانع پیشرفت فکری‌اش شود یا بر طبع آرام او در زندگی سایه افکند. به علاوه، وی به تجربه می‌دانست که علم پزشکی طلیعه‌ای جادویی نیست و نمی‌تواند همه دردها را درمان کند. علم پزشکی می‌تواند درد و رنج را تقلیل دهد و گاهی حتی برخی بیماریها را ریشه‌کن کند، اما نمی‌تواند مهم‌ترین چیز یعنی سلامت جسمی و روحی را تولید یا ایجاد کند. گادامر روزی برایم تعریف کرد که هرگز در زندگی‌اش از دارو استفاده نکرده است و این در زمانی که بشر یکسره در محصولات بی‌شمار صنعت داروسازی غرق شده است.

عصیان دیگری که در این باره پیش می‌آید و او باز با معلمش هایدگر هم‌نظر است که طبیعت را کلاً می‌توان تحت انقیاد عقل یا ذهن درآورد و برای آنچه کوگیتو می‌تواند طراحی یا ایجاد یا تولید کند، هیچ محدودیتی وجود ندارد. هایدگر این را شیفتگی مدرن به ساخت ابزاری یا ساخت‌پذیری نامید. همان‌گونه که رازوارگی سلامت گادامر به روشنی نشان می‌دهد، سلامت انسان ممکن نیست بدین‌گونه ساخته شود. هنگامی که ناخوش یا بیماریم، شکایت می‌کنیم یا به آن اشاره می‌کنیم اما معمولا هنگامی که سالمیم به آن حتی توجه نمی‌کنیم. سلامت، در سکوت و بی‌سروصدا برای ما رخ می‌دهد. موهبتی است که ما دریافت می‌کنیم و باید با کمال سپاس آن را عزیز بداریم و بپرورانیم و از آسیب حفظ کنیم. در این حد، سلامت در اختیار ما یا در چنگ قوای شناختی ما نیست.

سلامت مانند خود طبیعت، هستی خود را دارد و بودن هیچگونه دستکاری پیش می‌رود؛ این بدین معناست که گاهی پنهان یا مخفی می‌شود. عنوان اصلی کتاب در زبان آلمانی، از پنهان بودن یا مستوری سلامت (die verbordenheit der gesundheit) سخن می‌گوید. به‌قولی، زندگی فرمول نیست، بلکه معمایی است معلق بر فراز رازوارگی. در این عصر که لگام تولید و ساخت به گردنش زده‌اند، گاهی مجبوریم بازآموزی کنیم و گادامر آموزگاری خوب و شاید بهترین آموزگار باشد.

فرد دالمایر، دانشگاه نوتردام، سپتامبر، ۲۰۱۳

این متن توسط فرد دالمایر برای ترجمه فارسی رازوارگی سلامت نوشته شده است.

[۱] فرد راینهارد دالمایر استاد فلسفه و علوم سیاسی دانشگاه نتردام است. او از دانشگاه مونیخ دکترای حقوق و از دانشگاه دوک دکترای علوم سیاسی دارد. او مترجم کتاب رازوارگی به زبان انگلیسی است.