طبابت ایده آل: تأملی در نقاشی «پزشک»، اثر لوک فیلدز
علیرضا منجمی
نقاشی «دکتر» اثر لوک فیلدز به سال۱۸۹۱ است. این نقاشی، پزشکی ویکتوریایی را به تصویر می‌کشد که در حال مشاهدۀ بالینی کودکی بیمار در شرایطی بحرانی است، در حالی که والدین با درماندگی به آنها خیره شده‌اند. تئوری های مختلفی در مورد منشاء نقاشی وجود دارد، اما به احتمال زیاد بر اساس تجربه خود فیلدز از مرگ پسرش است.
این نقاشی در سبک «رئالیسم اجتماعی» قرار می‌گیرد. فیلدز پس از بازدید از کلبه‌های متعدد در شمال شرقی اسکاتلند، یک کلبه مدل ساخت تا از آن کپی کند، و اطمینان حاصل کرد که جزئیات دقیقی از تیرهای سقف، اسباب خانه، آباژور و نور است. او توجه ویژه‌ای داشت تا خانه محقر ویکتوریایی از آب درآید.
این نقاشی چه در عصر خود و چه پس از آن و تا عصر حاضر به عنوان نمادی از طبابت تلقی شده است که در هر عصری ویژگی ای از طبابت را برجسته میکند.
فیلدز این موضوع را انتخاب کرد تا وضعیت پزشکی در عصر خود را ثبت کند، اما این نقاشی تصویر دقیقی از مراقبت‌های پزشکی قرن ۱۹ ارائه نمی‌کند. اول آنکه اثری از گوشی پزشکی، میکروسکوپ، فشارسنج یا دماسنج در تصویر وجود ندارد، به همین دلیل آنچه در تصویر برجسته شده است همدلی پزشک است، پزشکی که بدون هیچ حائل تکنولوژیک بر مشکل بیمار متمرکز ممکن است. دوم آنکه بعید است یک پزشک ویکتوریایی شبانه به یک خانواده فقیر برای طبابت سر بزند، زیرا چنین خدماتی صرفاً برای طبقه متوسط و ثروتمند در دسترس بود.
تمرکز تصویر، مواجهۀ بالینی است؛ پزشک متفکر و دلسوز و کودک بیمار. جز این همه چیز در سایه است. کودک وضعیتی بحرانی را تجربه میکند که بالقوه تهدید کننده زندگی است. نور «سپیده دم» که از پنجره به دورن می‌تابد، کورسویی از امید به بهبود در شب تار است. داستان آخرین برگ اُ هنری هم تم مشابهی دارد. اقتدار آرام، نگران و همدلانۀ پزشک موتیف اصلی این نقاشی است. کودک بیمار هوشیار نیست یا خوابیده است از همین رو پزشک نیازی به گفتگوی با بیمار ندارد بلکه با تمرکز بر علائم بالینی سخت به فکر فرو رفته است. او در پی یافتن علت مشکل بیمار و راهی برای درمان بیمار است. والدین کودک درمانده‌اند و در مرکز تصویر قرار ندارد. پدر با دراز کردن دست و گذاشتن دست روی شانه همسرش از او حمایت می کند و در عین حال نگران به دختر و پزشک چشم دوخته است.
نور مصنوعی لامپ روی میز و نور طبیعی سحرگاه می‌تواند نشانگر آن باشد که دکتر تمام شب در آنجا حضور داشته است. خانواده ای مضطر، فقیر و متواضع، دو صندلی نامتجانس را به چسبانده‌اند تا یک تخت موقت دست و پا کنند. چند کاغذ مچاله شده کف اتاق، احتمالاً نسخۀ پزشک بوده است که به طرز ناامیدکننده ای دور انداخته شده است. بطری داروی روی میز و نزدیک دست پزشک به احتمال زیاد آخرین تیر در ترکش پزشک است و پزشک تأثیر دارو را به انتظار نشسته است.
این نقاشی توجه عموم را به خود جلب کرد و به تور بریتانیا رفت. این اثر یکی از مشهورترین تصویرهای طبابت به شمار می‌رود و به عنوان «نماد» توصیف شده است و به سخن دیگر مظهر پزشکی است و اغلب برای نشان دادن فضایل یک پزشک خوب و نقد نارسایی های حرفه پزشکی از آن بهره گرفته شده است.
می‌توان در این اثر «چرخش ویکتوریایی» را دید که تصویرگر پزشک به عنوان قهرمانی است که به فقرا خدمت می کند. این به ویژه در دوره ای که افکار عمومی از جایگاه حرفه پزشکی به شکل فزاینده پزشکی انتقاد می‌کردند، سبب ارتقاء آن شد.
این نقاشی در سال ۱۹۴۷ بر روی تمبر پستی ایالات متحده به مناسبت صدمین سالگرد تاسیس انجمن پزشکی آمریکا تکثیر شد.
در سال ۱۹۴۹ از آن برای مبارزه با مراقبت های پزشکی ملی شده به پیشنهاد رئیس جمهور هری ترومن استفاده شد. این تصویر بر روی ۶۵۰۰۰ پوستر و بروشور با شعار “سیاست را از این تصویر دور نگه دارید” چاپ شده است. این به عنوان کمک به بی اعتمادی عمومی نسبت به مراقبت های پزشکی ملی در ایالات متحده توصیف شده است.
اینکه این تم اصلی این نقاشی چیست یکی از جذاب‌ترین موضوعات است که هنوز هم منبع الهام است. به ویژه پیش از برآمدن علوم انسانی پزشکی این نقاشی مجددا مورد توجه قرار گرفته است. مشخصاَ روی جلد سه کتاب منتشر شده به زبان انگلیسی از این نقاشی استفاده شده است. کتاب اول دربارۀ اخلاق پزشکی به ویراستاری آنیتا سیلورز و همکاران است ( The Blackwell Guide to Medical Ethics) و به بررسی مسائل و بحث‌های اخلاقی کلیدی مانند پایان دادن به زندگی، بیمار انتخاب، فروش اعضای بدن، تامین منابع و محرمانه بودن که در نتیجه پیشرفت‌های سریع در فناوری زیست‌پزشکی به وجود آمده‌اند، می‌پردازد. کتاب دوم ( The Role of Patient Management Knowledge in the Development of Medical Expertise. ) به قلم علیرضا منجمی است که دربارۀ استدلال بالینی و نقش دانش تدبیری در چگونگی شکل‌گیری و توسعۀ خبرگی پزشکی است. کتاب سوم( Advice to the Healer: on the art of caring) ، نوشتۀ ریچارد کولگان است. این کتاب با هدف تقویت جنبه‌های انسانی مراقبت از بیمار نگاشته شده است و در آن به معرفی پزشکان به‌نام در تاریخ و شیوه‌های طبابت پرداخته است.
این نقاشی هم‌اکنون در مجموعه گالری تیت لندن قرار دارد.
منابع
Rhodes, R., Francis, L. P., & Silvers, A. (Eds.). (2008). The Blackwell guide to medical ethics. John Wiley & Sons.
Monajemi, A. (2012). The Role of Patient Management Knowledge in the Development of Medical Expertise, Erasmus University Rotterdam.
Colgan, R. (2012). Advice to the Healer: on the art of caring. Springer Science & Business Media.
“The Doctor by Luke Fildes: an icon in context”. Journal of Medical Humanities. 28 (2). ISSN 1573-3645.
“Luke Fildes”. Spartacus Educational. Archived from the original on 25 May 2023. Retrieved 4 December 2017.
Rinsler, Albert (1 August 1993). “The Doctor”. Journal of Medical Biography. 1 (3): 165–۱۷۰. doi:10.1177/096777209300100307. PMID 11615259. S2CID 5671206. (subscription required)
Moore, Jane (1 March 2008). “What Sir Luke Fildes’ 1887 painting The Doctor can teach us about the practice of medicine today”. Br J Gen Pract. 58 (548): 210–۲۱۳. doi:10.3399/bjgp08X279571. ISSN 0960-1643. PMC 2249807. PMID 18318983.
Shankar, Ravi; Morgan, Huw (March 2012). “The Doctor, by Luke Fildes”. Academic Medicine. 87 (3): 332–۳۳۳.
Friedlaender, Linda K.; Friedlaender, Gary E. (2015). “Art in Science: The Doctor by Luke Fildes: Putting the Patient First”. Clinical Orthopaedics and Related Research. 473 (11): 3355–۳۳۵۹. doi:10.1007/s11999-015-4527-z. PMC 4586218. PMID 26341896.
The Widower. Art Gallery of New South Wales. Retrieved 7 December 2017.
Sweeney, Patrick J (1998). “The Doctor”. The Lancet. 352 (9131): 912. doi:10.1016/s0140-6736(05)60059-1. PMID 9743023. S2CID 44811367.
Milligan, Barry (September 2016). “Luke Fildes’ The Doctor, narrative painting, and the selfless professional ideal”. Victorian Literature and Culture. 44 (3): 641–۶۶۸. doi:10.1017/S1060150316000097. ISSN 1060-1503.
“The Doctor by Luke Fildes”. www.thefamousartists.com. Retrieved 4 December 2017.
Chun, Dongho (31 August 2020). “The Image of the Ideal Doctor: Reviewing Luke Fildes’ The Doctor of 1891”. Journal of the Association of Western Art History. 53: 59–۸۷. doi:10.16901/jawah.2020.08.53.059. ISSN 1229-2095. S2CID 225267444.
“‘The Doctor’, Sir Luke Fildes, exhibited 1891”. TATE. Retrieved 3 December 2017.
Rakel, Robert (2015). Textbook of family medicine. Rakel, Robert E.,, Rakel, David (Ninth ed.). Philadelphia, PA: Elsevier. pp. 3–۱۶. ISBN 9780323239905. OCLC 905231381.
Punch, 14 June 1911, p. 461.
The Doctor (with apologies to Sir Luke Fildes, R.A.) (David Lloyd George). National Portrait Gallery. Retrieved 7 December 2017.
The Doctor. U.S. National Library of Medicine, Digital Collections. Retrieved 4 December 2017.
“What Is Represented “Worthily” in Luke Fildes’ The Doctor?”. AMA Journal of Ethics. 24 (7): E697–۷۱۳. ۱ July 2022. doi:10.1001/amajethics.2022.697. ISSN 2376-6980.
A Souvenir of the famous painting “The Doctor”, Petrolagar Laboratories, Chicago, 1933.
A Remembrance of the Famous Painting The Doctor by Sir Luke Fildes, R.A.”, Petrolagar Laboratories, Chicago, 1933.
The 1951 Vigil. Hahnemann Hospital School of Nursing, Philadelphia, 1951. pp. 97–۹۸.