در سال ۱۳۱۸ در هیات وزیران، کمیسیونی جهت پیشنهاد، آقایان دکتر بهرامی رئیس اداره کل بهداری و دکتر ادیب معاون دانشکده پزشکی دانشگاه تهران برای بررسی در باره تاسیس دانشکده پزشکی در شهرستان ها تشکیل شد و اولین شهرستانی که برای این کار در نظر گرفته شد، شهرستان مشهد بود، لذا نظریات کمیسیون به عرض رضا شاه رسید.
۹ ماه بعد آقای پروفسور « ابرلین» رئیس دانشکده پزشکی وقت دانشگاه تهران مأمور می‌شود که برای مطالعه محلی، جهت این منظور (تأسیس دانشکده طب) به مشهد عزیمت نمایند و ایشان به اتفاق آقای دکتر ادیب در مرداد ۱۳۱۹ به آن شهرستان مسافرت می‌کنند و پس از بررسی‌های دقیق گزارشی تنظیم و به عرض میرساند. در این گزارش پیشنهاد می شود که به جای دانشکده پزشکی که وسایل آن فراهم نیست یک آموزشگاه پزشکی دایر گردد. این نظر مورد موافقت قرار می گیرد. اساسنامه و برنامه آموزشگاه های عالی شهرستانها در چهار صد و دهمین جلسه شورای عالی فرهنگ مورخه ۱۱ تیر ماه ۱۳۱۹ به تصویب رسید و طبق این اساسنامه اولین آموزشگاه پزشکی در شهرستانها با نام آموزشگاه بهداری مشهد در محل دبیرستان فردوسی در مهر ماه آن سال تشکیل شد و دکتر رضا سالاری و دکتر مختار نجف زاده به معلمی سال اول منصوب شدند. در اساسنامه این آموزشگاههای عالی بهداری، قید گردید که این آموزشگاه ها به منظور پرورش سریع پزشکان درجه دوم جهت اشتغال به امور پزشکی در دهستان ها و مبارزه با بیماری‌های همه گیر تاسیس می گردند. دوره تحصیلات آموزشگاه های عالی چهار سال بوده و شرط ورود به این آموزشگاهها داشتن گواهینامه سه ساله اول دبیرستان می باشد.
در سال ۱۳۲۵ تصویب نامه شماره ۴۳۷۲ مورخه ۱۵ اردیبهشت ۱۳۲۵ و تصویب نامه شماره ۵۷۰۰ مورخ ۲۴ اردیبهشت ۱۳۲۵ هیئت وزیران در مورد تأسیس آموزشگاه های عالی بهداری در شهرستان هایی که دانشگاه تهران مقتضی بداند صادر گردید و به موجب تصویب‌نامه های مذکور، در شهرستانهای اصفهان و شیراز نیز آموزشگاههای عالی تربیت پزشک درجه دوم دایر شد. در جلسه هشتم آبان ماه ۱۳۲۵ شورای دانشگاه، آیین نامه آموزش دانشجویان و آیین نامه انتخاب کارمندان آموزشی دانشگاه های مذکور را به تصویب رسانید و نیز در جلسه ۲۵ ، اساسنامه و برنامه آموزشگاه های پرستاری و مامایی شهرستان ها به منظور تربیت پرستار و ماما از تصویب گذشت ( همان، ۴۱۲ – ۴۰۹).
فارغ التحصیلان این آموزشگاهها بهدار نامیده می شدند و طبق ماده ۷ قانون استخدام پزشکان مصوب مرداد ۱۳۱۹ از طرف وزارت بهداری استخدام و فقط در بخش ها و دهستانها به کار گرفته می شدند و تحت شرایطی می توانستند پس از چند سال خدمت به سال چهارم دانشکده های پزشکی وارد شده و ادامه تحصیل دهند. به دانشجویان آموزشگاه ها در مدت تحصیل هر ماه معادل حقوق پایه دو پزشکیاری، کمک هزینه تحصیل از طرف وزارت بهداری داده می شد و بهداران مشمول ماده ۴ در صورتی که می خواستند در دوره تحصیل در دانشکده‌های پزشکی، از کمک هزینه تحصیلی مذکور استفاده کنند باید تعهد می نمودند که بعد از اتمام تحصیل در دانشگاه معادل سنواتی که به این ترتیب در دانشکده پزشکی کمک هزینه تحصیلی دریافت نموده اند، علاوه بر مدتی که قبلا تعهد خدمت داشته اند در دهستان ها و بخش هایی که وزارت بهداری تعیین خواهد کرد انجام وظیفه نمایند. و دوره تحصیل آنها نیز معادل دوره خدمت آنها در نظر گرفته شد. بهداران پس از ایفای تعهد خود در وزارت بهداری به هیچ وجه حق اشتغال به امور پزشکی خصوصی را نخواهند داشت مگر در بخش ها و دهستان ها. این آموزشگاه ها در واقع به مثابه شاخه هایی از دانشکده پزشکی دانشگاه تهران در شهرستانها بودند. وزارت بهداری، وزارت فرهنگ و دانشگاه تهران مأمور امور اجرای این لایحه قانونی شدند (همان، ۴۱۳)
آموزشگاه مشهد از سال ۱۳۲۳ تا سال ۱۳۳۲ هشت دوره برگزار کرد جمعاً نزدیک به ۱۱۰ نفر تا سال ۱۳۳۲ از این آموزشگاه فارغ التحصیل گردیدند، آموزشگاه های شیراز و اصفهان نیز فعالیت های خود را به صورت کامل و تحت نظارت دانشگاه تهران ادامه داد ( همان، ۴۲۵).
امیر محمدی، دانش آموخته دکترای تاریخ علم، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی