تأملات فیلسوفان در باب پزشکی میتواند الهام بخش فلسفه پزشکی باشد؟
علیرضا منجمی و غلامحسین مقدم حیدری
سلامت و بیماری چنان با زندگی انسان در هم آمیخته است که همواره موضوع جذاب و چالش‌برانگیزی برای تأملات فلسفی نیز بوده است. با آنکه تا پیش از برآمدن فیلسوف-پزشکان و قوام یافتن حوزۀ پژوهشی فلسفۀ پزشکی در سدۀ اخیر، تأملات نظام‌مند و ساختاریافته در باب پزشکی و طبابت وجود نداشته است، اما فیلسوفان همواره عنایتی به پزشکی داشته‌اند. این تأملات بی‌تردید میتواند فلسفۀ پزشکی را غنی کند و در یافتن راه‌ها و پرسش‌ها نو و گشودن افق‌های تازه یاری رساند.
به مناسبت روز جهانی فلسفه، حلقۀ فلسفۀ در نظر دارد تأملات چهار فیلسوف به‌نام در باب پزشکی را مورد مداقه قرار دهد: کانت، گادامر، فوکو و هابرماس. این چهار فیلسوف از این رو برگزیده شده‌اند که هم اثری در باب پزشکی نگاشته‌اند و هم این آثار به زبان فارسی ترجمه شده است.
امانوئل کانت در آخرین اثر خود «نزاع دانشکده‌ها» در بخشی به دانشکدۀ پزشکی و چیستی علم پزشکی پرداخته و دستورالعمل‌هایی هم برای سلامت فردی ارائه داده است. از این کتاب به زبان فارسی دو ترجمه وجود دارد. یک ترجمه به قلم رضا ماحوزی و ترجمۀ دیگری به قلم سیده معصومه موسوی منتشر شده است.
مجموعه سخنرانی‌های هانس گئورگ گادامر در کتاب «رازوارگی سلامت» نشان از اهمیت تأمل در پزشکی نزد گادامر دارد. او در این کتاب طیف وسیعی از موضوعات در حوزۀ پزشکی و سلامت را با رویکرد هرمونتیک فلسفی و پدیدارشناسی مورد مداقه قرار داده است. این کتاب به زبان فارسی با ترجمۀ نرگس تاجیک روانۀ بازار نشر شده است.
میشل فوکو در دو اثر «تولد کلینیک» و «تاریخ جنون» روش‌مند و ساختاریافته برآمدن پزشکی بالینی و روان‌پزشکی مدرن را تحلیل می‌کند و رهیافت‌های بدیعی به دست می‌دهد. هر دو کتاب به زبان فارسی در دسترس است. تولد کلینیک دو ترجمه دارد: یکی به قلم فاطمۀ ولیانی و دیگری به ترجمۀ یحیی امامی فقید که پزشک هم بود. تاریخ جنون هم با ترجمۀ فاطمۀ ولیانی عرضه شده است.
هابرماس در «مهندسی ژنتیک و آینده سرشت انسان» نقدی جدی به مهندسی ژنتیک و پیامدهای آن بر خودفهمی ما و مسائل برآمده اخلاقی آن می‌کند. این اثر هابرماس نشان می‌دهد که چگونه مساهمت یک فیسوف در یک موضوع انضمامی بصیرت‌های بدیعی در پی خواهد داشت. این اثر با ترجمۀ یحیی امامی فقید در بازار نشر موجود است.