درآمدی بر نسبت تکنولوژی و فرهنگ
علیرضا منجمی و غلامحسین مقدم حیدری
پژوهشکده تاریخ و فلسفه علمِ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با همکاری سازمانها و نهادهای علمی کشور،
همایش ملّی «تکنولوژی و فرهنگ؛ تأملات انتقادی با رویکردهای فلسفی_تاریخی» در ۱۶ و ۱۷ دیماه ۱۴۰۲ برگزار کرد.
دبیران علمی این همایش به ارائه گزارشی پرداختند که به نقل از ایسنا آمده است:
دبیران علمی همایش ملی تکنولوژی و فرهنگ، دکتر علیرضا منجمی و دکتر غلامحسین مقدم حیدری به ارائه گزارشی از همایش پرداختند. در ابتدا علیرضا منجمی گفت پژوهشکدۀ تاریخ و فلسفۀ علم پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی یکی از قطبهای اصلی مطالعات فلسفی و تاریخی تکنولوژی است و این همایش هم بخشی در راستای همین پروژه است. رییس پژوهشکده تاریخ و فلسفۀ علم افزود اعضای هیئت علمی این پژوهشکده فارغالتحصیلان رشتههای مهندسی، پزشکی و علوم پایه هستند که دکترای تخصصی فلسفه علم و تکنولوژی یا تاریخ علم دارند و بر اساس پیشزمینۀ تحصیلیشان به یکی از شاخههای علم و تکنولوژی مانند فیزیک، پزشکی یا علوم اجتماعی میپردازند. این تنوع سبب شده است این پژوهشکده تعامل گستردهای با سایر نهادهای علمی، دانشگاههای صنعتی و علوم پزشکی، وزارت بهداشت و فرهنگستان علوم پزشکی داشته باشد.
در کشور ما وقتی سخن از تکنولوژی به میان می آید بیشتر به علوم مهندسی توجه میشود. در این همایش کوشیدیم نشان دهم که همسنگ علوم مهندسی، باید به علوم پزشکی و نسبت آن با تکنولوژی پرداخت.
غلامحسین مقدم حیدری دیگر دبیر علمی این همایش ملی افزود، در این پژوهشکده هم از منظر قارهای و هم تحلیلی به مسائل فلسفی و تاریخی مرتبط با تکنولوژی پرداخته میشود، اما آنچه این پژوهشکده را از سایر گروههای مرتبط متمایز میکند تلاش برای فهم بومی مسائل تکنولوژیک و ربط و نسبت آنها با جامعه است. نگاهی به محورهای همایش حکایت از چنین رویکردی دارد که به جای پرداختن به انتزاعیات و تأملات نظری صرف در پی فهم نسبت مسائل روزمره ما با تکنولوژی از منظر تاریخ و فلسفه تکنولوژی است. از این رو بحث سواد تکنولوژی یکی از مباحث مورد توجه پژوهشکده است و در این راستا با همکاری نهاد کتابخانههای عمومی کشور طرحی برای ارتقاء سواد تکنولوژی کتابداران در سطح ملی انجام داده است.
دکتر منجمی در ادامه گفت در پژوهشکده تاریخ و فلسفۀ علم هم در پژوهشهای اعضای هیئت علمی از جمله مقاله، کتاب و کرسی نظریهپردازی و هم تربیت دانشجویان تاریخ و فلسفۀ تکنولوژی جایگاه ویژهای دارد. این دانشیار فلسفۀ علم و تکنولوژی افزود، درس فلسفه تکنولوژی به دانشجویان دکترای فلسفه علم و درس تاریخ تکنولوژی به دانشجویان دکترای تاریخ علم ارائه میشود. در رسالههای دانشجویان دکترا فلسفه علم و تاریخ علم هم به تکنولوژی پرداخته میود. از میان آثار اعضای هیئت علمی میتوان به کتابهای تکنولوژی: فرانکنشتاین با پرومته، طبیسازی و علومانسانی به مثابه تکنولوژی اشاره کرد.
سپس مقدم حیدری دانشیار فلسفه علم و تکنولوژی ادامه داد، معمولا در جامعۀ ما تکنولوژی را به مثابه ابزاری خنثی فهم میکنند در صورتی که این همایش در پی آن است که تکنولوژی به مثابه قواعد و سیستم اجتماعی-تکنیکی را برجسته کند. وی افزود از میان محورهای اعلام شده همگی به جز دو مورد هوش مصنوعی و آفرینش هنری در سخنرانیهای اصلی یا پنلهای تخصصی پرداخته شده است. آنچه در داوری مقالات مد نظر بود رویکرد انتقادی از منظر تاریخی یا فلسفی به مسائل تکنولوژیک بود که در این دو محور مقالۀ درخوری دریافت نشد.
در پایان علیرضا منجمی دربارۀ ساختار همایش توضیحاتی ارائه کرد. در دور روز همایش ۱۰ سخنران اصلی خواهیم داشت و چهار پنل تخصصی. پنل «زیست دینی و اخلاق تکنولوژی» با دبیری سید محمد تقی موحد ابطحی و «علوم اجتماعی و ارتباطات» با دبیری مالک شجاعی جشوقانی روز ۱۶دیماه و دو «تاریخ تکنولوژی دوره اسلامی» با دبیری حنیف قلندری و پنل «طبیسازی» با دبیری حمیدرضا نمازی روز دیماه ۱۷برگزار میشود. این دانشیار پژوهشگاه ادامه داد، طبیسازی برای اولین بار است که در قالب یک پنل تخصصی در ایران پرداخته میشود. چکیده همایشهای مقاله در ISC نمایه خواهد شد و مقالانت کامل هم انشاالله در قالب یک کتاب هم منتشر میشود. نگاهی به ترکیب سخنرانان نشان میدهد که رشتههای فلسفه و تکنولوژی، فلسفه غرب، علوم سیاسی، علوم تربیتی و آموزشی، علوم ارتباطات، جامعهشناسی، اخلاق و شهرسازی حضور دارند که نشان از رویکرد چند رشتهای و میانرشتهای این همایش دارد. وی افزود میکوشیم با حفظ این گروه دانشور و بحث و تبادل نظر برای تدوین سند سیاستی و راهکارهای عملی در این حوزه هم دستاوردی فراهم کنیم.