درس گرفتن از گذشته برای دوران کووید-۱۹ (بخش سوم): تاریخچه بیمارستان

نویسندگان: Pier Paolo Bassareo – Maria Rosaria Melis – Silvia Marras – Giuseppe Calcaterra

مترجم : فرزانه عامری

اولین مکان برای مراقبت از بیماران، بیمارستان‌ها نبودند، بلکه معابدی بودند که به «خدایان شفابخش» اختصاص داشتند، مانند ایمهوتپ Imhotep برای مصریان باستان، اسکلپیوس Asclepius برای یونانیان و آسکولاپیوس Aesculapius در روم باستان. در آن زمان دعا، قربانی کردن و تعبیر خواب نقش مهمی در شفا یافتن بیماران داشت.

بر اساس افسانه‌های باستان، آپولون، مردم را از بیماری‌های همه‌گیر حفظ می‌کرد. او هنر پزشکی را به اسکلپیوس، خدای شفابخش یونانی آموخت. دختران اسکلپیوس هیگیه‌یا: الهه بهداشت Hygieia، آسسو: الهه شفا یافتن از بیماری Aceso، ایگل: الهه سلامتی Aegle و پاناسئا: الهه درمان Panacea بودند. معبد وقف شده به اسکلپیوس (قرن پنجم ق.م) در آتن اتاق بزرگی برای بستری کردن بیماران داشت. پزشکان یونانی نیز بیماران را بر اساس روش‌های خانگی معالجه می‌کردند. این معابد در قرن ششم ق.م به مدارس پزشکی تبدیل شدند.

واژه «بیمارستان» از کلمه لاتین «hospes» به معنای میزبان یا «hospitium» مکانی برای پذیرایی گرفته شده است. در روم باستان بیمارستان‌های نظامی با اتاق‌های سه تخته دایر شد که علاوه بر نظامیان آسیب دیده در جنگ به مداوای گلادیاتورها نیز اختصاص داشت اما این بیمارستان‌ها در اختیار مردم طبقات دیگر نبود و پزشکان مردم را در خانه معاینه می‌کردند. هنگامی که امپراتوری روم به مسیحیت گروید، نقش کلیسا در تأمین نیازهای بیماران پررنگ شد و صومعه‌های زیادی ساخته شد که اتاق‌هایی برای زائران، فقرا و بیماران داشت. امپراتوران روم از قرن ششم به بعد تصمیم گرفتند که بیمارستان در کنار هر کلیسای جامع بسازند. تاسیس بیمارستان در کنار کلیسا سبب شد درمان بیماری رنگ و بوی مذهبی بگیرد، به عنوان مثال سرپرست بیمارستان سنت مری در انگلستان در سال ۱۳۹۰ باید اعترافات بیمار را قبل از پذیرش می‌شنید. درحقیقت علاوه بر جسم، تزکیه و پاکسازی روح نیز اهمیت داشت. بیمارستان‌ها با طرح صلیب ساخته می‌شد که منشأ آن از فلورانس (ایتالیا) بود. در این بیمارستان‌ها طبقه اشراف می‌توانستند با اهدای کمک‌های مالی، تخت‌های بهتری داشته باشند. این رویکرد در اواخر دهه ۱۸۰۰ گسترش یافت، به طوری که در سال ۱۸۴۲، اولین بیمارستان با هشت اتاق خصوصی یک تخته در لندن افتتاح شد.

با بزرگ‌تر شدن بخش‌های بیمارستان، کنترل عفونت دشوار شد. در اواسط دهه ۱۷۰۰، یکی از بزرگ‌ترین بیمارستان‌های پاریس که بیش از ۱۰۰ تخت داشت، به وضعیت بدی تبدیل شد. بخش‌ها تاریک، تهویه ضعیف و کثیف بودند. به لطف فلورانس نایتینگل  Florence Nightingale بنیان‌گذار پرستاری مدرن، پس از مشاهده نرخ مرگ و میر بیش از ۴۲ درصدی در بیمارستان نظامی ترکیه در طول جنگ کریمه، پیشرفت قابل توجهی در کنترل آلودگی در بیمارستان‌ها حاصل شد. نوع جدیدی از بیمارستان که از آلاچیق‌ها تشکیل شده بود، طراحی شد. آلاچیق‌ها، هوای تازه و نور روز را برای بیماران فراهم می‌کردند و در نتیجه بهبودی آن‌ها سرعت و عفونت کاهش می‌یافت. این آلاچیق‌ها گاهی اوقات «بخش بلبل»  the Nightingale Ward نامیده می‌شد و ابتدا در بیمارستان سنت توماس در لندن نیز استفاده شد.

منبع

Bassareo, P.P., Melis, M.R., Marras, S., & Calcaterra, G. (2020). Learning from the past in the COVID-19 era: rediscovery of quarantine, previous pandemics, origin of hospitals and national healthcare systems, and ethics in medicine. Postgraduate Medical Journal, 96, ۶۳۳ – ۶۳۸

فرزانه عامری، دانش آموخته دکتری پژوهشگاه علوم انسانی