سیستم های اجتماعی-تکنیکی سیستم هایی مرکب از سخت افزار و انسان هستند که برای انجام دادن وظایفی به کار گرفته می شوند که انسان ها بدون کمک چنین سیستم هایی برای بسط و گسترش قابلیت های بشری نمی توانند انجام دهند. این سیستم ها مرکب از عناصر تکنیکی، انسان ها، عناصر اجتماعی، عناصر علمی و منابع طبیعی هستند. بیمارستان نمونه ای از یک سیستم اجنماعی-تکنیکی است که اجزای آن عبارت است از:
عناصر تکنیکی: مصنوعات مختلفی که در سیستم به کار گرفته می شوند، از اجزایی کوچک گرفته تا ماشین های بزرگ. این عناصر عبارتند از:
-معماری بیمارستان که مشتمل است بر بخش های گوناگون اتاق جراحی، اورژانس، قلب، ارتوپدی، زنان، کودکان و …
– ابزارها و دستگاه هایی مثل دستگاه های تصویر برداری، ابزارهای جراحی
انسا نها: افرادی که در موقعیت های مختلفی مانند متصدی، تکنسین، طراح، قانو نگذار و غیره در سیستم فعالیت می کنند. افرادی همچون: بیمار،پزشک،پرستار،بهیار،افراد خدماتی،کادر اداری،تکنسین های تصویر برداری ، اتاق عمل ومهندسان پزشکی
عناصر اجتماعی: سازمان ها، قوانین و مقرراتی که روابط افراد و عناصر تکنیکی را مشخص می کنند. مواردی مثل:قوانین و مقررات بیمارستان، منشور حقوق بیمار،مددکاری اجتماعی،سیستم مدیریت بیمارستان.
عناصر علمی: عناصری هستند که برخی از آنها عبارتند از:دوره های بازآموزی برای پرستاران و پزشکان،همایش های علمی،پروژه های تحقیقاتی،مقالات، مجلات و خبرنامه ها
منابع طبیعی: منابعی که در سیستم به کار گرفته می شوند. مثل آب ، برق، گاز و ….
بیمارستان به مثابه سیستم اجتماعی-تکنیکی افراد را بر اساس بیماری شان رده بندی می کند و آنان را به لحاظ مکانی درون بخش های گوناگون جا می دهد.بگونه ای که جداسازی هاروشن و واضح باشد این کار سبب دو ویژگی می شود:فردیت بیمار، رویت پذیری بیمار و بیماری. بیمارستان با تقسیم بندی زمان، برنامه ریزی عمل و تجزیه رفتار بیماران سبب سامان دهی بیماران در زمان می شود. بدین گونه بیمارستان به مثابه ماشینی سراسربین، واحدهای مکانی را سامان می دهد که بیماران در آن بگونه ای توزیع می شوند که همواره تحت مراقبت قرار گیرند این به نوبه خود نظم و اقتصاد در زمان را در پی می آورد. این وضعیت منجر به دو ویژگی مهم در بیمارستان می شود:
بیمارستان به مثابه ماشینی سراسربین، واحدهای مکانی را سامان می دهد که بیماران در آن بگونه ای توزیع می شوند که همواره تحت مراقبت قرار گیرند این به نوبه خود نظم و اقتصاد در زمان را در پی می آورد.
بیمارستان به مثابه ماشین درمان
بیمارستان به مثابه تکنولوژی تولید دانش پزشکی
بدین گونه بیمار در بیمارستان در سیطره اعمال قدرت کادر پزشکی، قواعد و قوانین بیمارستان و دستگاه های درمان و تشخیص قرار دارد.از سوی دیگر پزشک نیز در بیمارستان به واسطه قرار گرفتن در موقعیت فردی که بیماری را تشخیص می دهد و آن را درمان می کند؛ خود در انقیاد این موقعیت خاص می باشد. یعنی بیمار و پزشک در بیمارستان، هر دو در این ماشین درمان به انقیاد کشیده می شوند.
همچنین بیمارستان مکانی است که استاد و دانشجو هر دو به مشاهده بیماری می پردازند. این مکان به مثابه آزمایشگاهی است که در آن بیماری های جدید کشف و تکنیک های نوین درمان آزمایش می شوند و استاد در فرایند این کار عملا شیوه های درمان را به دانشجویان می آموزد. بیمارستان محلی برای مشاهده، تجربه، آموزش و درمان است و دانش پزشکی حاصل این فرایند می باشد.
برای مطالعه بیشتر درباره «سراسربین» به منبع زیر مراجعه نمایید:
مقدم حیدری،غلامحسین(۱۳۹۵) «ارزیابی تاثیر معماری سراسربین بر نظریه قدرت فوکو» مجله روش شناسی علوم انسانی، سال ۲۰، شماره ۸۹