روز جهانی فلسفه در سال ۲۰۰۲ توسط یونسکو معرفی شد تا در کنار دیگر تلاش های صورت گرفته در این حوزه، آگاهی عمومی را در مورد اهمیت فلسفه در انتخاب‌هایی که بسیاری از جوامع در اثر تأثیرات جهانی شدن یا ورود به مدرنیته با آن‌ها روبرو هستند را افزایش دهد. تصمیم گرفتیم از پروفسور جیمز جوردانو و پروفسور جی. کوین دونوان، سردبیران مجله فلسفه، اخلاق و علوم انسانی در پزشکی بپرسیم که چرا فلسفه در پزشکی اهمیت دارد.
چرا فلسفه در پزشکی مورد نیاز است و چرا اهمیت دارد؟
(جیمز جوردانو): اگرچه لغت ((فلسفه)) به معنای واقعی کلمه از کلمه یونانی ( (philosophia؛ φιλοσοφία به معنای “عشق به خرد” ترجمه شده است، من فکر می کنم که استفاده مناسب‌تر به معنای قدردانی از پیگیری “دانش عملی” در سه حوزه اساسی باشد که عبارتند از: معرفت شناسی (اساساً آنچه می‌دانیم و چگونه می‌دانیم)، انسان شناسی (چگونه ما این دانش را در و به‌عنوان ساختارهای انسانی به کار می‌بریم) و اخلاق (چگونه «خوب» در هر گونه تلاشی تعریف می‌شود و چگونه ممکن است به دست آید).
بنابراین، آنچه حائز اهمیت است، مفهومی از فلسفه در پزشکی نیست، بلکه شناخت یک فلسفه پزشکی است. فلسفه پزشکی به دنبال ایجاد و توصیف اینکه پزشکی چیست، چه‌کاری باید انجام دهد و چگونه باید انجام دهد، است. به‌عبارت‌دیگر، آرمان‌ها، آنچه به‌صورت عملی قابل انجام است و اهداف فکری و کاربردی پزشکی را به‌عنوان یک فعالیت انسانی فراهم می‌کند.
مطالعات مدرن فلسفه پزشکی، حداقل تا حدی، مبتنی بر فعالیت‌هایی است که در اواخر قرن نوزدهم و اوایل تا اواسط قرن بیستم به «مکتب لهستانی» معروف شد و دیدگاه‌های کنونی فلسفه پزشکی. توسط محققانی مانند H. Tristram Engelhardt، Alfred Tauber و البته Edmund Pellegrino و David Thomasma ارائه شده است.
همچنین قابل توجه است که اگرچه ما تمایل داریم به سنت بقراط به‌عنوان مبنای فلسفی پزشکی نگاه کنیم، اما دیدگاه‌های فلسفی دیگری (مانند عربی، چینی و غیره) وجود دارد که سهم قابل توجهی در تعریف اهداف و وظایف پزشکی به‌عنوان یک رشته و مجموعه‌ای از شیوه‌ها؛ داشته است؛ و با حرکت به سوی جامعه‌ای تعاملی‌تر و جهانی شده، این‌ها آشکارتر و مهم‌تر می‌شوند.
در حال حاضر چالش‌برانگیزترین یا بی‌پاسخ‌ترین پرسش‌ها برای پزشکان از منظر فلسفی چیست؟
)کوین دانوان): چالش‌برانگیزترین پرسش‌ها برای پزشکان اساساً هستی‌شناختی هستند. برای اینکه بدانیم درست یا نادرست است که با کسی یا چیزی به نحو خاصی رفتار کنیم، ابتدا باید بدانیم که چیست. با انسان‌ها باید با کرامت انسانی کامل رفتار کرد، به‌عنوان هدف فی‌نفسه، نه وسیله‌ای برای رسیدن به هدف. در پزشکی بالینی و همچنین تحقیقات بالینی هنوز نتوانسته‌ایم به درک مشترکی از ماهیت انسان برسیم و در چه مرحله یا مراحلی ایجاب می‌کنند که با کرامت و احترام کامل انسانی با آن‌ها رفتار کنیم.
فلسفه فقط نظریه نیست. نمونه‌هایی از پیامدهای مستقیم سؤالات «فلسفی» معمول در طبابت بالینی روزانه چیست؟
(کوین دونوان): هستی‌شناسی در طبابت بالینی و اخلاق بالینی اهمیت ویژه‌ای دارد، زیرا بسیاری از اختلافات ما حول این سؤال است که این موجود بخصوص چیست. آیا رویان یا جنین کاملاً انسانی است و سزاوار همان کرامت و احترامی است که در سایر مراحل رشد برای سایر انسان‌ها قائل می‌شوند؟ یا آیا این توده‌ای از سلول‌هاست که می‌توانند از نظر اخلاقی در معرض دست‌کاری، تحقیقات مخرب یا سقط قرار گیرند؟ آیا بیماری که آسیب مغزی قابل توجهی را متحمل شده، اعم از ضربه، سکته، یا آلزایمر و عملکرد شناختی خود را از دست داده است، اگرچه آسیب دیده است، هنوز یک بیمار کاملاً انسانی است؟ درنهایت، اگر آسیب مغزی گسترده باشد و معیارهای مورد توافق برای تشخیص مرگ مغزی را برآورده کند، آیا با موجودی روبرو هستیم که باید مانند افرادی که دچار توقف عملکرد قلبی ریوی شده‌اند، مرده در نظر گرفته شود؟ همه این سؤالات پیامدهای عمیقی برای فعالیت روزمره بسیاری از ما در پزشکی بالینی و همچنین برای بیماران و خانواده‌های آن‌ها دارد.
“علوم انسانی” در پزشکی چیست؟
(جیمز جوردانو): علوم انسانی، یا آنچه که گاهی اوقات «کلاسیک» نامیده می‌شود، به طور گسترده به رشته‌هایی مانند زبان و ادبیات، تاریخ، مطالعات دینی، هنرها و حداقل طبق تعریف رسمی، قانون اشاره دارد. علوم انسانی در پزشکی (یا علوم انسانی پزشکی) آن دسته از تلاش‌هایی هستند که از یک یا چند مورد از این رویکردها در به تصویر کشیدن پزشکی یا در اعمال پزشکی استفاده می‌کنند.
بنابراین، برای مثال، با در نظر گرفتن زبان‌شناسی و زبان، می‌توانیم از زبان‌شناسی برای مطالعه روایت‌های بیماران و/یا ارائه‌دهندگان خدمات پزشکی استفاده کنیم. یا روش‌هایی را مورد مطالعه قرار دهیم که پزشکی از زبان در وظایف خود استفاده می‌کند، یا به استفاده از زبان برای توصیف پزشکی بپردازیم. ما می‌توانیم رویکردی مشابه با تاریخ داشته باشیم تا تاریخ پزشکی را مطالعه کنیم، یا فعالیت‌های مختلف پزشکی را در طول تاریخ و در طول تاریخ بررسی کنیم.
مزایای تحقیقات در علوم انسانی در پزشکی و تأثیر آن بر بیماران، پزشکان و جامعه چیست؟
(جیمز جوردانو): به‌طورکلی، رویکردهای علوم انسانی بیشتر نظری، تاریخی و/یا توصیفی هستند. مطمئناً، پزشکی هم مجموعه‌ای از دانش و مهارت‌های فنی و هم یک هنر است، زیرا تمرکز آن صرفاً به قلمرو علمی محدود نمی‌شود، بلکه متضمن تعامل یک بیمار رنج‌دیده و کسانی است که مدعی شفا دادن هستند.
بدون شک، پزشکی دارای بعد انسانی قدرتمندی است. همان‌طور که ادموند پلگرینو دوست داشت بگوید، پزشکی انسانی‌ترین علم و علمی‌ترین علم انسانی است.
تحقیق در مورد تجارب بیماری و شفا، استفاده از رویکردهای علوم انسانی برای انتقال رنج و تقویت بهبودی و انتقال تجربیات بیمار و پزشک، همگی می‌توانند دارایی‌های قدرتمندی برای طبابت پزشکی باشند و به‌عنوان ابزاری پایه‌ای برای بیماران، خانواده‌ها و جامعه عمل کنند.
پروفسور جیمز جوردانو دکترا، mphil، استاد گروه‌های نورولوژی و بیوشیمی، رئیس برنامه مطالعات عصب‌شناسی مرکز Pellegrino برای اخلاق زیستی بالینی و مدیر مشترک برنامه O’Neill-Pellegrino در علوم مغز و سلامت جهانی، قانون و سیاست در مرکز پزشکی دانشگاه جورج تاون، واشنگتن، دی سی، ایالات‌متحده آمریکا است. پروفسور جیوردانو یکی از پژوهشگران پروژه مغز انسان اتحادیه اروپا است و به‌عنوان عضو شورای مشورتی وزارت بهداشت و خدمات انسانی وزارت بهداشت ایالات‌متحده برای حفاظت از تحقیقات انسانی فعالیت می‌کند. مطالعات در حال انجام او بر مکانیسم‌های اختلالات عصبی روان‌پزشکی، پایه‌های عصبی شناخت و رفتار اخلاقی و مسائل عصبی اخلاقی ناشی از تحقیقات و کاربردهای علوم اعصاب و فناوری اعصاب در حال ظهور تمرکز دارد. پروفسور جووردانو به پاس قدردانی از کارش در علم و اخلاق، به عضویت آکادمی علوم و هنر اروپا انتخاب شد.
پروفسور G. Kevin Donovan مدیر مرکز Pellegrino برای اخلاق زیستی بالینی در دانشکده پزشکی دانشگاه جورج تاون و استاد گروه اطفال است. او یک متخصص اخلاق بالینی با بیش از ۲۵ سال تجربه در این زمینه است. پروفسور دانوان جایزه Founder را برای مشارکت برجسته در تحقیقات و پزشکی از دانشگاه تولسا دریافت کرد، جایزه‌ای که توسط بخش اوکلاهما بنیاد کرون و کولیت آمریکا حمایت می شود. او در فهرست Who’s Who در جهان و همچنین بهترین پزشکان در آمریکا و پزشکان برتر آمریکا قرار گرفته است.
امبررضا لیاقت، پزشک و برنده مدال نقره فلسفه پزشکی در المپیاد علمی دانشجویان پزشکی
منبع: https://blogs.biomedcentral.com/on-medicine/2017/11/16/philosophy-matters-in-medicine/